Małżeństwo w dzisiejszym świecie jest zarówno umową, jak i sposobem zakochanych na wyznanie sobie najszczerszych uczuć i przyrzeczenia wierności aż do śmierci. Z uwagi na zbliżający się sezon ślubny, warto spojrzeć na najważniejsze przeszkody uniemożliwiające zawarcie małżeństwa.
Na początku wskazać należy warunki zawarcia związku małżeńskiego.
Co do zasady, w związek małżeński mogą wstąpić osoby po osiemnastym roku życia. W szczególnie uzasadnionych przypadkach jednak – jak na przykład nastoletnia ciąża – sąd może wyrazić zgodę na zawarcie związku małżeńskiego przez kobietę już w wieku 16 lat. Musi to jednak uwzględniać dobro rodziny. Kobieta uzyskuje pełnoletniość w chwili zawarcia małżeństwa oraz pełną zdolność do czynności prawnych i nie traci ich przy okazji ewentualnego rozwodu lub ustania małżeństwa.
Aby zawrzeć małżeństwo, obydwoje małżonków potrzebują również pełnej zdolności do czynności prawnych. Małżeństwa nie zawrą osoby jej nieposiadające, ubezwłasnowolnione lub takie, którym choroba psychiczna lub niedorozwój uniemożliwiają podjęcie świadomej decyzji. Wyjątek następuje za zgodą sądu lub w przypadku, gdy choroba psychiczna nie zagraża dobru małżeństwa lub potencjalnego przyszłego potomstwa. Z pozwem o unieważnienie małżeństwa zawartego pomimo istnienia tej przeszkody może wystąpić każdy z małżonków oraz prokurator w każdym momencie – wyjątkiem od tej zasady jest ustanie choroby psychicznej. Z pozwem o unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia całkowitego może wystąpić każdy z małżonków oraz prokurator. Małżonek całkowicie ubezwłasnowolniony może działać samodzielnie albo przez opiekuna.
Oprócz przeszkód wskazanych powyżej, należy wskazać również przeszkodę pozostawania w związku małżeńskim, to znaczy bigamii. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania przez jednego z małżonków w poprzednim związku małżeńskim może żądać, poza każdym z małżonków i prokuratorem, również każdy, kto ma w tym interes prawny np. dzieci z każdego z małżeństw bigamisty. Małżeństwa takiego nie można jednak unieważnić po ustaniu poprzednich małżeństw.
Następną z przeszkód uniemożliwiającą zawarcie małżeństwa jest pokrewieństwo w linii prostej, bycie rodzeństwem oraz powinowactwo w linii prostej. Sąd z ważnych powodów może jednak zezwolić na zawarcie małżeństwa miedzy powinowatymi – na przykład małżonka z rodzicem drugiego z małżonków. Unieważnienia małżeństwa z powodu istnienie pokrewieństwa i powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków, prokurator, każdy kto ma w tym interes prawny.
Sytuacja ma się analogicznie do małżeństwa przysposobionego z przysposabiającym. przysposobionego traktuje się jako dziecko przysposabiającego. Unieważnienia małżeństwa z powodu łączącego małżonków stosunku przysposobienia może żądać każdy z nich oraz prokurator. Jeżeli stosunek przysposobienia ustał w trakcie trwania małżeństwa, nie można unieważnić małżeństwa z powołaniem się na tę przeszkodę.
Od unieważnienia małżeństwa należy jednak rozróżnić instytucję małżeństwa nieistniejącego. O nieistnieniu małżeństwa mówi się, gdy niespełnione są przesłanki z art. 1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego. Można o tym mówić w przypadku, gdy przed ołtarzem zamiast ukochanej stanie jej siostra bliźniaczka i to właśnie ona wypowie słowa przysięgi. W tym przypadku można wystąpić z powództwem o ustalenie małżeństwa nieistniejącego. Co istotne, za małżeństwo nieistniejące można uznać małżeństwo nawet po jego ustaniu – na przykład po śmierci jednego ze współmałżonków.
Autor:
Monika Stanisławska
